W obronie krzyża

Zgodnie z zapowiedzią tym razem prof. Antonowicz, choć pewnie nie w takim zakresie by wszystkich zadowolić. Kolejną ciekawą pozycją może być niedawno wydana książka R. Kwietnia na którą namiary na końcu.

L. Antonowicz, Pojęcie państwa w prawie międzynarodowym, Warszawa 1974

s. 129:

Należy stwierdzić, że ani samowystarczalność ekonomiczna ani odporność militarna nie stanowią koniecznych składników państwa w prawie międzynarodowym. Samowystarczalność ekonomiczna bardzo wielu państw jest współcześnie problematyczna. Korzystanie z obcej pomocy nie pozbawia państwa jego charakteru. Stanowczo nie do pogodzenia ze współczesnym prawem międzynarodowym, które zakazuje i potępia wojny agresywne, byłoby uzależnianie bytu państw od ich zdolności obronnej. Niektóre państwa nie mają obecnie sił wojskowych, tylko siły policyjne.
[...]
Władza jako element państwa jest rozumiana w nauce prawa międzynarodowego w sensie porządku przeciwstawnego stanowi anarchii. Wymogowi społeczności zorganizowanej towarzyszy na ogół zastrzeżenie, że krótkotrwała anarchia nie niszczy państwa.

Literatura z przypisów:
J. Makowski, Istota i zadania państwa współczesnego, Warszawa 1917
J.T. Steuermark, Zagadnienia prawne na tle przewrotu w Rosji, Zamość 1925 ? autor kwestionuje status państwowy ZSRR ze względu na jego ustrój.

s. 135:

Stanowisko uzależniające państwowość w prawie międzynarodowym od ustroju społecznego i politycznego jest nie do przyjęcia. U podstaw współczesnego prawa międzynarodowego leży zasada pokojowego współistnienia państw bez względu na ich ustrój wewnętrzny.

s. 146:

Drugą grupę państw o szczególnym statusie międzynarodowym stanowią radzieckie republiki związkowe. Zakres ich kompetencji w sprawach zagranicznych wskazuje, że są one państwami w sensie prawa międzynarodowego. Okoliczność, że republiki te wchodzą w skład innego państwa ? ZSRR, nieuchronnie powoduje pewne ograniczenia w dziedzinie ich stosunków zagranicznych.

s. 145 (rozumienie niepodległości, cechy konstytutywne państw):

Rezolucja 567 (VI) wymienia na pierwszym miejscu ?niepodległość? wyjaśniając, że chodzi o pełną kontrolę nad swoimi stosunkami zewnętrznymi i sprawami wewnętrznymi. Ten element znika w rezolucjach 648 (VII) i 742 (VIII), które w zamian podają ?odpowiedzialność międzynarodową?, rozumianą jako pełną odpowiedzialność za akty w zakresie suwerenności zewnętrznej oraz spraw wewnętrznych.

Karta Narodów Zjednoczonych:
- ?suwerenna równość?
- ?każde państwo korzysta z praw związanych z pełną suwerennością?
- członkami ONZ mogą być tylko państwa
- organizacje niesuwerenne określane są jako ?terytoria?

Pakt Ligii Narodów:
- członkami Ligii mogły być nie tylko państwa, ale też dominia i kolonie rządzące się samodzielnie, jednak w dalszej części paktu nazywano wszystkich członków, a zatem także te dominia i kolonie ?państwami?.

Stąd dawniej pojęcie ?państw niesuwerennych? ? mające oparcie w Pakcie Ligii Narodów, obecnie jednak za decydujące w tej mierze uznaje się postanowienia Karty Narodów Zjednoczonych.

s. 154:

Elementem istotnym z punktu widzenia współczesnego prawa międzynarodowego wydaje się ogólna kompetencja w sprawach zagranicznych, obejmująca prawo zawierania traktatów, prawo utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych oraz prawo zrzeszania się w organizacjach międzynarodowych.
Traktowanie suwerenności jako wyróżniającej, nieodłącznej cechy państwa nie przesądza kwestii czy każda faktycznie suwerenna jednostka geopolityczna jest państwem w sensie prawa międzynarodowego.
[...]
Nie przyjęcie tezy, że każde państwo efektywne jest państwem legalnym, rodzi potrzebę wprowadzenia do definicji państwa dodatkowego elementu. Należy więc powiedzieć, że państwem jest każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z prawem międzynarodowym.

s. 155:

Instytucja uznania za państwo byłaby zbędna, gdyby państwo jako suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z prawem międzynarodowym było faktem oczywistym.

Uznanie międzynarodowe ? próby pogodzenia teorii deklaratywnej i konstytutywnej:
C. Berezowski ? dla państwa udzielającego uznanie ma znaczenie konstytutywne, dla uznawanego deklaratywne.
H. Kelsen ? są dwa rodzaje uznania: ?uznanie prawne? ? uznanie za państwo i ?uznanie polityczne? ? uznanie państwa.
L. Antonowicz ? na płaszczyźnie obowiązywania prawa międzynarodowego uznanie ma charakter deklaratywny, a na płaszczyźnie jego stosowania konstytutywny.

s. 153:

Z punktu widzenia prawa międzynarodowego każde państwo jest jednostką geopolityczną, ale nie każda jednostka geopolityczna jest państwem. Chodzi więc o podanie cechy lub cech, które odróżniają państwa od innych jednostek geopolitycznych. Należy uważać, że status państwa determinują dwa elementy ? suwerenność i uznanie międzynarodowe.

Inne ciekawe pozycje na temat suwerenności i istoty państwa:
R. Kwiecień, Suwerenność państwa, Zakamycze 2004
Jose Barroso, Uznanie państwa w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 1994
J. Baszkiewicz, Państwo suwerenne w feudalnej doktrynie politycznej do początków XIV w., Warszawa 1964 ? sądząc po tytule ciekawa pozycja, bo w powszechnym mniemaniu pojęcie suwerenności narodziło się dopiero w epoce nowożytnej, w związku z rozwojem absolutyzmu.

Na koniec trochę klasyki:

Jean Bodin, Sześć Ksiąg o Rzeczypospolitej:

?Suwerenność to absolutna, nieustająca, bezwarunkowa i nieograniczona ani co do zakresu, ani co do czasu, władza w państwie.?

?Dzierżyciel władzy suwerennej jest tylko zależny od swego miecza?

To ostatnie stwierdzenie dobrze pokazuje źródło suwerenności.


?Państwo nie jest podmiotem prawa międzynarodowego dlatego, że jest suwerenne, lecz jest suwerenne, bo jest podmiotem prawa międzynarodowego.? ? G. Radbruch, Zarys filozofii prawa, Warszawa-Kraków 1938, s. 296 ? ciekawe stwierdzenie, choć trzeba brać poprawkę na to, że pochodzi sprzed II wojny światowej, a po wojnie on trochę zmienił poglądy w kwestiach pozytywizmu pr., nie wiem na ile w tej kwestii.