W obronie krzyża

Witam,

Mówicie Państwo o tworzeniu jak najlepszych warunków dla rozwoju „geniuszy”. Myślę, że lepiej jest mówić o „ludziach wybitnie zdolnych”, co wbrew pozorom nie jest tożsame z określeniem „geniusz”. Generalnie tym słowem określa się jednostkę, która cechuje się takimi cechami jak: wysoka inteligencja, silna motywacja i pracowitość, kreatywność oraz osobowość umożliwiająca zachowania wysoce nietypowe (tak dalece, iż w niektórych przypadkach, gdyby nie niezwykłe osiągnięcia, osoby te potraktowane byłyby jako zwykli szaleńcy). Nie ma na razie metod hodowli geniuszy, a analiza danych biograficznych w pewnym stopniu podważa zasadność takich procedur.

Okazuje się bowiem, że wielu wybitnych ludzi nauki czy sztuki doświadczyło życia w warunkach co najmniej anty-pedagogicznych. Po pierwsze, często wywodzili się z rodzin, które w jakiś sposób były wyizolowane z otaczającej je społeczności – np. imigrantów (Galton w XIX wieku powiedział, iż „Godne uwagi jest jak duża część wybitnych ludzi ze wszystkich krajów nosi zagraniczne nazwiska”), członków małych sekt religijnych itd. Po drugie, wielu wybitnych naukowców, np. Newton, Kopernik czy Quetelet w młodym wieku straciło matkę lub ojca. Często ich rodziny były pod jakimś względem nietypowe – chaotyczne, nie zaspokajające podstawowych potrzeb. Stwierdzono, iż np. najbardziej stabilne systemy rodzinne występowały w przypadku naukowców uprawiających nauki przyrodnicze, nieco bardziej zaburzone były rodziny naukowców z dziedziny nauk społecznych, które jednak i tak były spokojne w porównaniu z warunkami, na jakie często natrafiali wybitni artyści.

Odpowiednia edukacja jest ważna (w końcu dostarcza materiału w postaci faktów z danej dyscypliny, pojęć, zmiennych, stałych, technik, teorii, praw, pytań, celów i kryteriów), ale musi być podparta na cechach osobowości, które nie pozwolą ograniczyć się „konwergentnym” wymogom szkoły.

Simonton twierdzi, że właśnie to zróżnicowanie doświadczeń predysponowało wybitne jednostki do rozwinięcia cech obserwowanych u geniuszy: bardzo silnej motywacji, łatwości dokonywania rozległych asocjacji itp. Eysenck mówi wprost, iż zapewniając optymalne warunki rozwoju – a więc sprzyjające osiągnięciu samorealizacji: zaspokojenie wszystkich potrzeb fizycznych, psychicznych i duchowych (w postaci kochającego środowiska rodzinnego, wybitnych nauczycieli, wiernych przyjaciół itp.) wychowamy jednostkę sprawną intelektualnie, w pełni zsocjalizowaną, ale niestety konformistyczną i mało twórczą.

Pisząc powyższe rzeczy nie chcę podważać sensowności działań mających zapewnić jak najlepsze warunki rozwoju dzieciom zdolnym. Chcę zwrócić tylko uwagę, iż geniusz swoją wyjątkowość w pewnej mierze zawdzięcza temu, iż m. in. jego występowanie jest tak nieprzewidywalne. I nie zależy tylko od IQ, ale również od innych zmiennych – np. silnej motywacji, rozległości zainteresowań (wybitni naukowcy mają ich więcej niż ich mniej twórczy koledzy), odporności na frustrację, zdolności odraczania gratyfikacji. Wszelkie programy, które mają wspomagać uzdolnione dzieci (jeśli są rzeczywiście efektywne, a nie dzielą losu jałowości, typowego dla większości nadmiernie zbiurokratyzowanych, odgórnych procedur) w jakimś stopniu zwiększą szanse wyłonienia się wyrastających ponad przeciętność jednostek, ale nie gwarantują „wyhodowania” geniuszy. Dlatego ja bym był ostrożny w mówieniu o „kosztach wyprodukowania geniusza”. Wyhodować można ludzi sprawnie, nawet bardzo sprawnie operujących w danej dziedzinie, ale pojawienie się geniusza, biorąc pod uwagę konieczność wystąpienia tak wielu zbiegających się okoliczności, jest kwestią szczęścia.

2008/2009


Tryb studiów SN
Kod przedmiotu
Nazwa przedmiotu WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII – WYBRANE ZAGADNIENIA
Autor programu dr Katarzyna Serafińska
Rok I
Semestr 1
Liczba godzin 15
Forma zajęć Wykład
Prowadzący dr Katarzyna Serafińska
Wymagania wstępne Brak
Założenia i cele Podstawowym celem wykładu jest wprowadzenie słuchaczy w problematykę wpływu społecznego, zasadniczy przedmiot zainteresowań psychologów społecznych. W ramach wykładów zaprezentowane zostaną treści ilustrujące rozmaite przejawy wpływu społecznego.
Formy zaliczenia Test wiadomości
Warunki zaliczenia przedmiotu Pozytywna ocena z testu wiadomości
Treści programowe:
1. Wpływ interpersonalny czyli kto silniej wywiera wpływ i dlaczego?
· definicje, istota i rodzaje wpływu społecznego
· wpływ „pierwszego wrażenia”: klasyczne badania S. Ascha „ciepło – zimno”; posługiwanie się stereotypami
· stereotyp atrakcyjności fizycznej i efekt aureoli; wpływ spostrzeganego podobieństwa, wpływ osoby często spotykanej, wpływ osoby o czystych intencjach, wpływ eksperta
· uległość wobec autorytetu: klasyczne badania S. Milgrama nad posłuszeństwem
· autorytaryzm: dyspozycyjne uwarunkowania posłuszeństwa autorytetom
2. Wpływ kreowanego wizerunku: wywieranie wrażenia na innych
· istota i funkcje wywierania wrażenia
· kontekst społeczny wywierania wrażenia: normy autoprezentacyjne
· poziomy kontroli wywieranego wrażenia
· taktyki autoprezentacyjne
· sytuacyjne czynniki nasilające motywację autoprezentacyjną
· obserwacyjna samokontrola zachowania: dyspozycyjne różnice w motywacji autoprezentacyjnej
3. Wpływ taktyczny: techniki manipulacji społecznej
· mechanizmy wywierania wpływu: reguła wzajemności, zaangażowania, niedostępności, społeczny dowód słuszności
· manipulacja a wywieranie wpływu
· wybrane techniki wpływu społecznego
· makiawelizm: dyspozycyjne różnice w skłonności do manipulacji społecznych
4. Patologie wpływu: zachowania agresywne i jego odmiany
· definicja i rodzaje agresji; agresja a przemoc; teorie wyjaśniające pochodzenie zachowań agresywnych
· klasyczna teoria frustracji – agresji i jej modyfikacje
· sytuacyjne i dyspozycyjne wyznaczniki zachowań agresywnych
· hipoteza katharsis
· psychopatia: dyspozycyjne różnice w skłonności do przejawiania zachowań agresywnych
5. Wpływ norm grupowych
· konformizm: istota zjawiska, normatywny i informacyjny wpływ społeczny
· czynniki nasilające zachowania konformistyczne
· klasyczne badania nad konformizmem S. Ascha
· wpływ „odgrywania ról”: klasyczny eksperyment więzienny P. Zimbardo
· konformizm i nonkonformizm: dyspozycyjne różnice w uległości
6. Wpływ grupy
· zjawisko próżniactwa i facylitacji społecznej
· syndrom myślenia grupowego; grupowe podejmowanie decyzji; strata ponoszona w toku procesu grupowego
· wpływ anonimowości w grupie: tłum
· wpływ grup o charakterze destrukcyjnym: sekty
7. Zaliczenie: test zaliczeniowy



Literatura obowiązkowa · Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M. (1997). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Zysk i S– ka Wydawnictwo, Poznań. · Aronson, E. (2002). Człowiek istota społeczna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.· Myers, D. G. (2003). Psychologia społeczna. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.· Zimbardo, P. G., Ruch, F. L. (1996). Psychologia i życie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Literatura uzupełniająca · Aronson, E. (2005). Człowiek – istota społeczna. Teksty źródłowe. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.· Cialdini R. B. (1999). Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria Wojciszke praktyka. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.· Encyklopedia Blackwella. Psychologia społeczna. Red. Wyd. Pol. J. Czapiński, Wyd. Jacek Santorski & Co, Warszawa.· Eysenck, H., Eysenck, M. (1996). Podpatrywanie umysłu. Dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują? Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.· Hock, R. R. (2003). 40 prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.· Kenrick D. T., Neuberg S. L., Cialdini R. B. (2002). Psychologia społeczna. Rozwiązane tajemnice. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.· Kofta M., Szustrowa T. (red.) (20..). Złudzenia, które pozwalają żyć. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. · Krahe, B. (2003). Agresja. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. · Leary, M., Kowalski, R. (2001). Lęk społeczny. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. · Leary M. (2002). Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.· Nęcki, Z. (1996). Atrakcyjność wzajemna. WPSB, Kraków. · Stephan W.G., Stephan C.W. (1999). Wywieranie wpływu przez grupy. Psychologia relacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.· Wojciszke, B. (2003). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.· Zimbardo, P. G., Leippe, M. R. (2004). Psychologia zmiany postaw i wpływu społecznego. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.